List do polskich, ukraińskich i krymotatarskich organizacji społecznych

Historia narodów polskiego, ukraińskiego i krymskotatarskiego posiada wiele wspólnych wątków. Są to kulturalne, społeczne i polityczne wpływy, które nasze narody wywierały na siebie na przestrzeni wielu set lat. Warto zwrócić uwagę również na wspólne losy historyczne Polaków, Ukraińców i Tatarów Krymskich, którzy utracili swoją państwowość w drugiej połowie XVIII wieku, a następnie byli ciemiężeni przez carską Rosję, zbrodniczy reżim stalinowski, padli ofiarą nihilizmu prawnego w okresie postsowieckim. Katyń, sztuczny głód i deportacja Tatarów Krymskich stały się smutnymi kartami naszej wspólnej historii.

Myśląc o współczesnej sytuacji narodu krymskotatarskiego, którego prawa 20 lat po rozpadzie ZSRR wciąż nie są przywrócone, oraz o położeniu Ukrainy, mimowolnie zaczynamy szukać odpowiedzi na mnóstwo pytań dotyczących nie tylko najbliższej, ale i dalszej przeszłości. Odpowiedź nasuwa się w miarę poznawania wspólnych kart historii narodów polskiego, ukraińskiego i krymskotatarskiego, których losy były podobne w czasie powstań narodowych, jak i okresach tragicznych.

Historia wieku XX obfituje w potworne zbrodnie przeciwko ludzkości, które doprowadziły do olbrzymich ludzkich strat, które to straty nie ominęły naszych narodów. Polski naród przeżył kolejne rozbiory państwa i jarzmo totalitarnych reżimów nazistowskich Niemiec i bolszewickiego ZSRR. Dążenia narodów ukraińskiego i krymskotatarskiego do samostanowienia po rozpadzie imperium rosyjskiego w 1917 roku zostały bezlitośnie stłumione.

W latach 1921, 1931-32, 1947 w trakcie sztucznego głodu i aktu ludobójstwa, zaaranżowanego przez reżim komunistyczny, naród ukraiński stracił około dziesięciu milionów ludzi. Tatarzy Krymscy w roku 1944 zostali masowo deportowani z Krymu m.in. do Azji Środkowej i na Ural, gdzie z powodu nieludzkich warunków materialnych, panującego głodu i wycieńczenia stracili przeszło połowę ogólnej populacji narodu.

Jesteśmy przekonani, że jednym z powodów tych tragedii stał się brak jedności pomiędzy naszymi narodami. W rezultacie konfrontacji i krwawych wojen, które miały miejsce w XVII-XVIII w. pomiędzy Krymem, Ukrainą i Polską, bez względu na zwierane sojusze i odniesione zwycięstwa lub porażki, wszyscy ostatecznie ucierpieliśmy.

Dzisiaj to wszystko jest już historią, ale problemy natury politycznej i prawnej pozostały bez zmian. Po rozpadzie imperium sowieckiego, upadku komunistycznych reżimów w Europie Wschodniej narody polski i ukraiński rozpoczęły pracę nad wzmacnianiem suwerenności swoich państw. Tatarzy Krymscy wracają na Krym z miejsc deportacji stalinowskiej, urządzają się i odradzają swą kulturę w historycznej ojczyźnie.

Szczerze się radujemy, że współczesna Polska jest pełnoprawnym członkiem Wspólnoty Europejskiej. Z satysfakcją konstatujemy, że Ukraina przechodzi aktualnie długą, lecz własną drogę samostanowienia i dąży do zbudowania państwa prawa i zajęcia godnego miejsca w strukturach unijnych. Niestety nie ma dziś pewności, że proces ten stanie się dla ukraińskiego narodu nieodwracalny i Ukrainy w przyszłości dołączy do Unii Europejskiej.

Jesteśmy przekonani, że w nadzwyczaj ważnym procesie integracji europejskiej Ukrainy, poprzez realizację własnych założeń programowych, znaczącą rolę mogą odegrać polskie, ukraińskie i krymskotatarskie organizacje pozarządowe. We współczesnym globalizującym się świecie nie ma alternatywy dla państwa prawa i ustroju opartego o poszanowanie praw człowieka.

Mając na uwadze powyższe, zapraszamy polskie, ukraińskie i krymskotarskie organizacje społeczne do koordynacji wspólnych starań na rzecz pojednania, które będzie sprzyjać przyjaźni naszych narodów.

Trudne pytania dotyczące wspólnej historii mogą być omówione w oparciu o wzajemne poważanie. Od tego zależą przyszłe dobre  relacje i przyjaźń sąsiadujących ze sobą narodów.

Zwracając się z tym zaproszeniem do polskich, ukraińskich i krymskotatarskich organizacji społecznych, proponujemy spotkać się i omówić poruszone kwestie przy okrągłym stole w Warszawie, Kijowe, Bakczysaraju lub w dowolnym innym mieście w naszych krajach.

Dr Władysław Gribowskij, dyrektor Instytutu Badań Społecznych, m. Dniepropietrowsk.

Władysław Ładygin, przewodniczący charytatywnej Fundacji im. Iwana Sirko.

Ali Hamzin, naczelnik wydziału kontaktów zagranicznych Medżlisu Narodu Krymskotatarskiego.

Ibraim Wojennyj, krymska republikańska organizacja społeczna „Kojdeszler”, delegat do Światowego Kongresu Tatarów Krymskich.  

Uchwała Międzynarodowego Okrągłego Stołu „Wspólne w historii Ukraińców, Tatarów Krymskich i Polaków”, poświęconego 363 rocznicy bitwy pod Żółtymi Wodami

21 maja 2011 roku, m. Dniepropietrowsk, Ukraina.

Historię narodów ukraińskiego, krymskotatarskiego i polskiego łączy wiele wspólnych wątków, które stanowią o wzajemnych wpływach, wielostronnych zależnościach i różnorodności współdziałania kulturalnego pomiędzy naszymi etosami, wreszcie – wspólny los historyczny. Bez uwzględnienia ich nie można dokładnie przedstawić historii każdego z tych narodów i odpowiednio zrozumieć dzień dzisiejszy. Z tym problemem związany jest niniejszy okrągły stół, jako wydarzenie tak naukowe, jak i społeczno kulturalne oraz jego waga jako czynnika odrodzenia pamięci historycznej naszych narodów, umocnienia nowego myślenia i pokonania stereotypów. 

W pracach okrągłego stołu wzięło udział dwudziestu trzech naukowców, dziennikarzy i działaczy społecznych, w tym trzech doktorów habilitowanych oraz ośmiu doktorów, którzy reprezentowali różne regiony Ukrainy (Kijów, Dniepropietrowsk, Chersoń oraz Autonomiczną Republikę Krym), a także Rzeczpospolitą Polską, reprezentanci siedmiu ośrodków naukowych i pięciu organizacji społecznych. Świadczy to o wysokim poziomie fachowym, przedstawicielstwie społecznym oraz międzynarodowym statusie wydarzenia, a jednocześnie potwierdza duże zainteresowanie daną problematyką wśród środowisk naukowo-badawczych oraz społecznych.

W centrum uwagi okrągłego stołu znalazły się problemy stosunków międzynarodowych Europy Wschodniej oraz Środkowo-Wschodniej w XVI-XVIII w., ukraińskiej rewolucji narodowej w połowie XVII w., procesów etnograficznych na Krymie i północnych wybrzeżach Morza Czarnego w XI-XVIII w., zagadnienia recepcji stosunków ukraińsko-polskich oraz ukraińsko-krymskich w historiografii.

W wyniku owocnej i tolerancyjnej dyskusji uczestnicy okrągłego stołu uchwalili, aby:

1. Wezwać ukraińskich, krymskotatarskich i polskich historyków, aby kierowali się zasadami historyzmu, naukowości, pluralizmu oraz politycznego niezaangażowania w procesie poznawania wspólnego dziedzictwa historycznego naszych narodów, sprzyjali demitologizacji przeszłości oraz aktualizacji skomplikowanych i dyskusyjnych problemów.
2. Zwrócić uwagę katedrom wyższych uczelni na Ukrainie i w Rzeczypospolitej Polskiej na słabo opracowane aspekty ukraińsko-polsko-krymskotatarskich relacji wzajemnych oraz aktualizować ich interpretację w pracach akademickich.
3. Zwrócić uwagę organizacji naukowych i społecznych na zasadność aktywnego sprzyjania opracowaniu naukowemu i popularyzacji dziedzictwa naukowego narodów ukraińskiego, polskiego i krymskotatarskiego, w tym organizowanie konferencji międzynarodowych oraz innych imprez naukowych i oświatowych, przygotowywanie fachowych monografii oraz artykułów i wydawnictw popularnych.
4. Prowadzić aktywną pracę społeczną, skierowaną na przezwyciężenie stereotypów historycznych, które przeszkadzają zbliżeniu oraz wzajemnemu zrozumieniu narodów ukraińskiego, polskiego i krymskotatarskiego, sprzyjać nawiązywaniu dialogu międzynarodowego w duchu przyjaźni, współpracy i tolerancji.
5. Zwrócić uwagę katedrom kierunków historycznych i humanistycznych, radom metodycznym szkół ogólnokształcących i ośrodków akademickich na możliwość szerszego wykorzystania materiałów z historii i literatury narodu krymskotatarskiego w procesie nauczania i wychowania.

Uchwalono jednogłośnie.

Wołodymyr Panczenko, doktor nauk historycznych, dyrektor Instytutu Badań Społecznych.

Sergij Switłenko, doktor habilitowany, dziekan wydziału historycznego Narodowego Uniwersytetu Dniepropietrowskiego im. Olesia Gonczara.

Refat Czubarow, prezes Światowego Kongresu Tatarów Krymskich, pierwszy zastępca prezesa Medżlisu Narodu Krymskotatarskiego.

Oprac. Błażej Cecota