Formowało  postawy młodej inteligencji i wyrażało jej bunt przeciwko systemowi komunistycznego zniewolenia. Wyrastało z tradycji przedsierpniowych Studenckich Komitetów Solidarności i innych opozycyjnych środowisk. NZS przyczyniło się do złamania pozycji PZPR i podporządkowanych jej oficjalnych organizacji na uczelniach wyższych. Poprzez radykalizm głoszonych antykomunistycznych i niepodległościowych haseł rozbijało organizacyjny i ideologiczny monopol oraz system kontroli nad młodzieżą akademicką, sprzyjając utracie przez państwo komunistyczne realnego wpływ na młode pokolenia Polaków. Różne formy aktywności NZS uformowały świadomość ostatnich roczników  studentów, a wkrótce i młodej inteligencji tak w PRL, jak i w wolnej już Polsce. NZS był szkołą politycznej i społecznej aktywności, z którego wyszła znacząca cześć elit politycznych i społecznych III Rzeczypospolitej.

Książka jest obszernym wyborem dokumentów poprzedzonych zarysem historycznym, przedstawia na przykładzie jednego z największych ośrodków akademickich, Krakowa, okres jawnej działalności  „pierwszego” NZS, między sierpniem 1980 a grudniem 1981 r. Starano się uchwycić fenomen ruchu „w działaniu”. Służy temu konfrontacja materiałów źródłowych o różnym pochodzeniu. Przedstawiają one zarówno punkt widzenia samych uczestników NZS i współpracujących z nimi działaczy opozycji, jak i środowiska akademickiego, władz uczelni wyższych oraz struktur PZPR i aparatu represji.

Niezależne zrzeszenie studentów w Krakowie w latach 1980-1990. Wybór dokumentów. Tom 1. 1980–1981.